Kneecap:
Μια σφαίρα-ρίμα στο γόνατο
του Άγγλου αποικιοκράτη
Ο καλός Υπόγειος φίλος Κωστής Σταματέλος είδε το "Kneecap" και με τούτη την αφορμή μοιράζεται μαζί μας τις σκέψεις του για την ταινία του Rich Peppiatt...
Kneecap: Μια σφαίρα-ρίμα στο γόνατο του Άγγλου αποικιοκράτη
Από τις απαρχές της, η ραπ μουσική έχει εξελιχθεί από μια μορφή υποκουλτούρας σε μια ηχηρή φωνή διαμαρτυρίας, κοινωνικής κριτικής και πολιτικής αφύπνισης, από τα γκέτο της Αμερικής των Public Enemy και των Wu-Tang clan, μέχρι τις πολυκατοικίες της Θεσσαλονίκης του ΛΕΞ. Στο άρθρο αυτό όμως, δε ταξιδεύουμε σε καμία Θεσσαλονίκη ή Νέα Υόρκη, αλλά μετακινούμαστε στο δυτικό Μπέλφαστ της βόρειας Ιρλανδίας, μέσα από τη κινηματογραφική σκοπιά του Rich Peppiat, ο οποίος μας παρουσιάζει την ιστορία των Kneecap, ίσως το πιο περίεργο success story rap συγκροτήματος, στην ιστορία της μουσικής.
Η πρώτη μου επαφή με την ταινία έγινε τυχαία, στο πλαίσιο ενός κινηματογραφικού αφιερώματος στη φωτογραφική έκθεση του Δημήτρη Μουγγού, φωτογράφου του ΛΕΞ. Η υπόθεση της ταινίας ακουγόταν σχεδόν σαν ανέκδοτο: ένα ιρλανδόφωνο ραπ συγκρότημα από το δυτικό Μπέλφαστ, με μέλη δύο ντίλερς και έναν DJ, που είναι καθηγητής μουσικής σε ένα συντηρητικό δημόσιο σχολείο, και κυκλοφορεί με μπαλακλάβα. Οι επιρροές από το "Trainspotting" και τις ταινίες του Guy Ritchie προσδίδουν στην ταινία μια ωμή αισθητική και έναν γρήγορο ρυθμό, γεμάτο με διαλόγους που εκφράζουν τις ηθικές και κοινωνικές συγκρούσεις των χαρακτήρων.
Για τους “κοινούς θνητούς” kneecap στα αγγλικά είναι ουσιαστικό και σημαίνει επιγονατίδα. Αν όμως έχεις μεγαλώσει στη βόρεια Ιρλανδία, kneecap είναι ρήμα και σημαίνει πυροβολισμός στο γόνατο. Κατά τη διάρκεια των Μεγάλων Ταραχών (The Troubles) στη βόρεια Ιρλανδία (τέλος δεκαετίας 1960 μέχρι 1998) ο IRA (απελευθερωτικός στρατός της Ιρλανδίας) τιμωρούσε τους εμπόρους ναρκωτικών και τους παιδεραστές με μια σφαίρα στο γόνατο, ως ένδειξη παραδειγματισμού, πράγμα ειρωνικό για τους πρωταγωνιστές μας, οι οποίοι σπρώχνουν και (ακόμα περισσότερο) καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες ναρκωτικών.
Εκτός των πλαισίων της ταινίας, οι Kneecap προκάλεσαν αρκετή σύγχυση στα μέσα ενημέρωσης. Από ρίμες στα ιρλανδικά μιλώντας για καφρίλες, κατανάλωση ναρκωτικών και αυτοαποκαλώντας τους εαυτούς τους "ρεμάλια" και "lowlife scums”, έως τον DJ Provai να… επιδεικνύει τα οπίσθιά του με γραμμένη τη φράση “BRITS OUT” (έξω οι Βρετανοί), πάντα φορώντας μια μπαλακλάβα με τη σημαία της Ιρλανδίας. Ακόμα και το όνομα του (Provai) θεωρείται “προκλητικό”, αφού “provos” αποκαλούσαν τους αγωνιστές του IRA.
Η ταινία, που διαδραματίζεται το 2017, παρουσιάζει ένα πολιτικό σκηνικό, όπου η βρετανική κυβέρνηση αρνείται να αναγνωρίσει τα ιρλανδικά ως επίσημη γλώσσα της χώρας. Οι Kneecap χρησιμοποιούν τα ιρλανδικά ως αντίσταση, ακολουθώντας τα βήματα του μέντορά τους, τον πατέρα του Moglai Ba, "κάθε λέξη στα ιρλανδικά είναι μια σφαίρα για την ελευθερία της Βόρειας Ιρλανδίας". Η σπίθα που άναψε τη φλόγα του συγκροτήματος ήταν ένα περιστατικό στο οποίο ο Moglai Ba και ένας φίλος του έκαναν γκράφιτι με τη λέξη “C.E.A.R.T.A.” (δικαίωμα) σε μια στάση λεωφορείου. Ο φίλος του συνελήφθη και αρνήθηκε να μιλήσει αγγλικά, απαιτώντας διερμηνέα στα ιρλανδικά, κάτι που σόκαρε τους αστυνομικούς. Στην ταινία, ο χαρακτήρας Mo Chara είναι αυτός που συλλαμβάνεται, και εκεί γνωρίζεται με τον DJ Provai αλλιώς JJ και μέχρι εκείνη τη στιγμή καθηγητής σε σχολείο, που επιστρατεύεται ως διερμηνέας.
Η ταινία αναφέρεται ξεκάθαρα στις επιθέσεις του IRA, παρουσιάζοντας τον πατέρα του Moglai Ba, Arlo, ως πρώην μέλος του, τον οποίο υποδύεται ο Michael Fassbender. Η επιλογή του σκηνοθέτη να επιλέξει τον Fassbender για αυτόν τον ρόλο είναι συμβολική, καθώς ο ηθοποιός είχε υποδυθεί στο παρελθόν τον Bobby Sands, μέλος του IRA, στην ταινία “Hunger”. Ο Arlo αντιπροσωπεύει την παλιά γενιά του IRA, γαλουχώντας τους νεαρούς ράπερς όχι μόνο τη γλώσσα αλλά και τις αξίες του αγώνα για ελευθερία. Η σχέση του Moglai Ba με τον πατέρα του αντιπροσωπεύει μια ρήξη ανάμεσα στο παλιό και το νέο: η αλλαγή δεν έρχεται πια με σφαίρες και βόμβες, αλλά με λέξεις που μπορούν να πυροδοτήσουν μαζικές εξεγέρσεις. Το 2022, η βρετανική κυβέρνηση αναγνώρισε τα ιρλανδικά ως επίσημη γλώσσα. Η συμβολή των Kneecap σε αυτό το γεγονός δεν ήταν αμελητέα. Η λογοκρισία απέναντι στο συγκρότημα και η προσπάθεια φίμωσής τους προκάλεσε την οργή πολλών κατοίκων της Βόρειας Ιρλανδίας, ενισχύοντας έτσι τη φωνή τους. Είναι εντυπωσιακό πως αυτοι οι τρελοί Ιρλανδοί κατάφεραν να κινητοποιήσουν τους βόρειους Ιρλανδούς, έστω και καθυστερημένα, ενάντια στον αγγλικό πολιτιστικό ιμπεριαλισμό, πυροδοτώντας έτσι γλωσσική και εθνική συνειδητότητα σε έναν ολόκληρο λαό.
Το συγκρότημα γνωρίζει πλέον τεράστια επιτυχία, με sold out συναυλίες σε Ευρώπη, Αυστραλία και Αμερική, και κυκλοφορώντας φέτος τον δεύτερο δίσκο τους με τίτλο “Fine Art”, πολλά κομμάτια του οποίου κοσμούν το soundtrack της ταινίας. Οι Kneecap αποτελούν συγκρότημα πρότυπο για τη ραπ κουλτούρα. Δεν αρκούν μόνο η μεγάλη ακροαματικότητα και δύο καλοί δίσκοι για να είναι ένα ραπ συγκρότημα καλό. Σημασία έχει η επιρροή που έχει στο κοινό και το μήνυμα που θέλει να περάσει μέσω της μουσικής. Και σε αυτή τη περίπτωση, οι Kneecap όχι μόνο είχαν επιρροή στον ιρλανδικό λαό, αλλά έγιναν η σφαίρα στα γόνατα κάθε Άγγλου αποικιοκράτη...
