by Mike N. (16/04/2020)

Top 11 (31)

Νίκος Παπάζογλου

(ομαδικό x 7)

To Top-11 είναι μία σειρά από λίστες, στην οποία πολύ απλά επιλέγουμε τα 11 καλύτερα κομμάτια μιας αγαπημένης μπάντας, βασιζόμενοι στο σύνολο της δισκογραφίας της. Βασικός κανόνας: Οι μπάντες που θα επιλέγουμε για να φτιάξουμε το Top-11, θα πρέπει να έχουν κυκλοφορήσει τουλάχιστον 3 LPs.

Εννιά χρονιά συμπληρώνονται σήμερα από το θάνατο του Νίκου Παπάζογλου. Νιώθω πάντα τέτοια μέρα ένα κενό, ένα κενό σαν να έχω χάσει δικό μου άνθρωπο. Ο Παπάζογλου, όμως, ήταν δικός μου άνθρωπος εντέλει. Ο Παπάζογλου ήταν όλων μας, γιατί "όλοι δικοί μας είμαστε"... Ο Παπάζογλου ήταν περιπτωσάρα μουσικού, ερμηνευτή και ανθρώπου. Ο Παπάζογλου ήταν ένας.

Όπως κάθε χρόνο τέτοια μέρα, το Υπόγειο έχει ετοιμάσει ένα αφιέρωμα στο Νικόλα. 7 Λίστες Top-11 φέτος. Από εμένα, από τον Nick Pamouk, από τη Λία Τζινιόλη, από τον πατήρ του Υπογείου, Νίκο Νικολίτση, αλλά και από τρεις εξαίρετους φίλους μουσικούς, τον Σταύρο Δάλκο, τον Ηρακλή Δαϊτση (Ψύλλοι Στ'Άχυρα) και τον παλιό συμμαθητή μου και δαιμόνιο κιθαρίστα Νίκο Πουλίτση. Με το Νίκο στο Λύκειο τραγουδάγαμε κάθε μέρα Παπάζογλου. Τις Τετάρτες, όταν ήμασταν απογευματινοί και το τελευταίο 2ωρο είχαμε Θρησκευτικά και Γυμναστική, κάναμε κοπάνα και πηγαίναμε σε ένα εγκαταλειμμένο κτήριο (μέσα στο σχολείο!) και παίζαμε κιθάρα και τραγούδάγαμε. Στην αρχή πηγαίναμε 2-3, προς την Άνοιξη είχαμε φτάσει να μαστε και καμιά δεκαριά και παραπάνω... Το εισαγωγικό που προλογίζει τις λίστες είναι δικό του. Ευχαριστώ όλους όσους συμμετείχαν στο αφιέρωμα. Στο τέλος των Top-11, παραθέτω σε links όλα τα κείμενα που έχουν γραφτεί στο Υπόγειο τα προηγούμενα χρόνια για το Νίκο Παπάζογλου, καθώς και κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις-παρουσιάσεις του στην ελληνική τηλεόραση.

Mike N.

Ο Νίκος Παπάζογλου γεννήθηκε το 1948 στη Θεσσαλονίκη και η πρώτη του επαφή με τη μουσική ήταν μέσω συγκροτημάτων την περίοδο 1965-1970. Την ίδια εποχή έγραψε τα πρώτα του τραγούδια, μερικά από τα οποία τραγούδησε ο Πασχάλης (Αρβανιτίδης), τον οποίο ο Παπάζογλου είχε αντικαταστήσει στους Olympians κατά τη θητεία του στο στρατό. Οι αρχές της δεκαετίας του ’70 τον βρίσκουν στο Aachen της Γερμανίας με το Σαλονικιώτικο συγκρότημα Zealot όπου προσπάθησε να προωθήσει τα τραγούδια τους. Φτιάχτηκαν τότε έξι τραγούδια που ηχογραφήθηκαν στο Mιλάνο αλλά υπάρχουν μόνο σε συλλογές φίλων.

Το Δεκέμβριο του 1976, ο Διονύσης Σαββόπουλος οργάνωσε μία μεγάλη ομάδα μουσικών για να παρουσιάσει στη μπουάτ Ρήγας στην Πλάκα, και κατόπιν σε συναυλίες σε όλη την Ελλάδα, τους "Αχαρνής". Μία προσωπική "Σαββοπουλική" προσέγγιση στην κωμωδία του Αριστοφάνη, ένα βήμα μετά τις ροκ ελεγείες "Μπάλλο" και "Βρώμικο ψωμι", με επιρροές απο την ελληνική παράδοση και αποσπάσματα απο παραδοσιακά τραγούδια και κάλαντα δίπλα στις δικες του πρωτότυπες συνθέσεις. Στην ομάδα αυτη συμμετείχαν οι: Νίκος Παπάζογλου, Μανώλης Ρασούλης, Νίκος Ζιώγαλας, Πάνος Κατσιμίχας, Μελίνα Τανάγρη, Ηλίας Λιούγκος, Σάκης Μπουλάς, Βαγγέλης Ξύδης (σύζυγος Ελ.Βιτάλη) και Κώστας Γεωργίου. Τότε έγινε η για πρώτη φορά η προσέγγιση Ρασούλη, Παπάζογλου και Σαββόπουλου που εξελίχθηκε στη συνεργασία στην ένδοξη και εμβληματική "Εκδίκησης της Γυφτιάς"...

Έχει ήδη με προσωπική εργασία και μεράκι “οικοδομήσει” το στούντιο του στην Κάτω Τούμπα, το γνωστό ‘’ΑΓΡΟΤΙΚΟΝ’’, το οποίο γίνεται γι’ αυτόν εργαλείο δημιουργίας.

Έπεται λοιπόν συνέχεια, το 1979 με το δίσκο "Τα Δήθεν” των Ξυδάκη – Ρασούλη, στο οποίο τραγουδά μαζί με τον Δημήτρη Κοντογιάννη και τη Σοφία Διαμαντή.

Το 1983 πραγματοποιεί μερικές εμφανίσεις στο ΖΟΟΜ στην Αθήνα με την “Ταχεία Θεσσαλονίκης”, όπου κάθε βράδυ ανάμεσα στους θαμώνες βρίσκουμε τον Μάνο Χατζιδάκη και τον Rick Wright, τον κιμπορντίστα των Pink Floyd (!).

Την επόμενη χρονιά, το 1984, συγκεντρώνει ό,τι είχε βγάλει από το πλούσιο υλικό της ψυχή του σε μελωδία και στίχο στον γνωστό σε όλους μας δίσκο “Χαράτσι”. Με αυτή τη δουλειά δεν κάνει απλά μια ακόμα έκπληξη, αλλά σφραγίζει την ελληνική μουσική των νεότερων χρόνων. Ακολουθούν τα "Μέσω Νεφών" (1986), "Σύνεργα" (1990), "Όταν Κινδυνεύεις Παίξε την Πουρούδα" (1995) και "Μά'ισσα Σελήνη" (2005). Το 1991 είχε κυκλοφορήσει τον live δίσκο "Επιτόπιος Ηχογράφησις στο Θέατρο Λυκαβηττού", όπου μεταξύ άλλων βρίσκεις τις επικές ζωντανές εκδοχές των "Πότε Βούδας Πότε Κούδας", "Αχ Ελλάδα" και "Η Αγάπη η Δική μου".

Όλες οι δουλειές του έχουν ηχογραφηθεί στο ‘’ΑΓΡΟΤΙΚΟΝ’’ με την ετικέτα «Στρόγγυλοι Δίσκοι»

Εκτός όμως από τις προσωπικές του δουλειές, τον συναντάμε στη “Ρεζέρβα” (1984) και στο “Ζήτω το ελληνικό τραγούδι” (1986) του Σαββόπουλου. Επίσης στο “Πότε Βούδας πότε Κούδας” του Μ. Ρασούλη (1986), όπου τραγουδά το ομότιτλο κομμάτι. Αλλά και στο “Σείριο Υπάρχουνε Παιδιά” του Χατζιδάκη το 1988, στο “Ολοι δικοί μας είμαστε” με τους Μ. Ρασούλη, Χρήστο Νικολόπουλο και Πασχάλη Τερζή και στο δίσκο “Σκόρπια 1” του Μανώλη Ρασούλη με τη Γλυκερία.

Ο Νίκος στηρίζει τη μουσική με το δικό του τρόπο, δίνοντας ευκαιρίες σε νέους καλλιτέχνες σαν τον Σωκράτη Μάλαμα, τον Θανάση Παπακωνσταντίνου, τις Μικρές Περιπλανήσεις, τον Ορφέα Περίδη, τη Μελίνα Κανά και αρκετούς άλλους.
Πήρε τον Μάλαμα στο συγκρότημά του, τη «Λοξή Φάλαγγα», και έπαιζε κιθάρα μαζί του σε όλες τις συναυλίες. Όταν του πρότεινε να λέει και δικά του τραγούδια μέσα στο πρόγραμμα, τον εξέπληξε διότι ο Μάλαμας πίστευε ότι το προσωπικό του ρεπερτόριο δεν ταίριαζε με το μουσικό ύφος της συναυλίας...

Η λεγόμενη «σχολή Θεσσαλονίκης» είναι ουσιαστικά η «σχολή Παπάζογλου». Εκείνος άνοιξε το δρόμο, για να ακολουθήσουν όλοι οι υπόλοιποι όπως και σημαντικοί μουσικοί, όπως ο Βαγγέλης Λιόλιος, ο Δημήτρης Μυστακίδης, ο Κυριάκος Γκουβέντας κ.α.

Ο Νίκος Παπάζογλου μας άφησε στις 17 Απριλίου του 2011, αλλά θα είναι μαζί μας για πάντα μέσα από τις μουσικές του, τους στίχους του και τη μοναδική φωνή του.

Νίκος Πουλίτσης

TOP 11

Λία Τζινιόλη

Μέσα σ'αυτήν την παράξενη Άνοιξη που μοιάζει με Φθινόπωρο, ήταν μεγάλη η χαρά μου για την πρόσκληση του Υπογείου να συμμετέχω στο Τop 11 του Νικόλα. Πρώτον γιατί είναι λίγα αυτά που μπορούν να μας δώσουν χαρά αυτές τις μέρες και δεύτερον, γιατί δεν ξεχνάμε.

Όσο κι αν ακούγεται πως οι περισσότεροι έχουμε μνήμη χρυσόψαρου, αυτό δεν ισχύει ποτέ γι'αυτούς που αγαπήσαμε, που νιώσαμε δικούς μας, που μπήκαν στην ψυχή μας και κατοικούν εκεί για πάντα. Αυτό μπορεί να γίνει και μόνο από την μουσική ως ένα βαθμό, αλλά εδώ υπάρχει και κάτι σημαντικότερο: η στάση ζωής.

Ο Νίκος Παπάζογλου θα είναι για πάντα ο δικός μας "Ινδιάνος". Ελεύθερος, αυτόνομος, συνεργάτης και βοηθός μιας ολόκληρης γενιάς καλλιτεχνών που άλλαξαν για πάντα το λαικό τραγούδι με την αληθινή του έννοια. Το τραγούδι που ζει στο στόμα του λαού. Χωρίς ταμπού, χωρίς προκαταλήψεις, χωρίς σνομπισμό. Η "γυφτιά" εκδικήθηκε με τον καλύτερο τρόπο! (τα κακέκτυπα που ακολούθησαν, είχαν δύο βασικά μειονεκτήματα: δεν είχαν Παπάζογλου και λόγια του Ρασούλη.)

Ο Νικόλας όμως δεν ήταν μόνο αυτό.

Ο Νικόλας ήταν η σπάνια ευαισθησία του. Αυτή που έβγαινε στα πιο ήρεμα τραγούδια του, αυτή που χάρισε πολλές φορές σε φίλους και συνεργάτες, ερμηνεύοντας κομμάτια τους μ'ένα μοναδικό και αναντικατάστατο τρόπο. Μερικά απο αυτά προσπάθησα να χωρέσω σ'αυτό το top που αναγκαστικά έχει περιορισμένες θέσεις. Θα μπορούσαμε άνετα να βγάλουμε άλλα 2-3, χωρίς να ζοριστούμε καθόλου... Έτσι κι αλλιώς, εκτός από την μαγική φωνή του, ήταν σπουδαίος στιχουργός και τραγουδοποιός.

Ακολουθούν κάποιες προσωπικές επιλογές. Η σειρά, εκτός από τα δύο πρώτα, θα μπορούσε να αλλάξει αναλόγως της ημερήσιας διάθεσης...

11. Δραπέτες (Σύνεργα, 1990)

Του Γιώργου Ζήκα, ενός άλλου σπουδαίου Θεσσαλονικιού συνθέτη, που χάθηκε πριν λίγο καιρό.

"Είπανε δεν είναι λάθος
τη ζωή να ζεις με πάθος
Και γι'αυτό σωθήκανε."

Αμήν!

10. Κίρκη (από τα "Παραμύθια" του Σωκράτη Μάλαμα, 1991)
Η Κίρκη που πλανεύει, η Κίρκη που στήνει μπροστά σου η φαντασία σου, η Κίρκη που αποζητάς, η μαγεία του να παρασύρεσαι στο άγνωστο, στο ονειρικό, κι ας ξέρεις πως κατά πάσα πιθανότητα δεν θα ανταποκριθεί στο ιδανικό σου.

9. Αχ Ελλάδα (Επιτόπιος Ηχογράφησις Στο Θέατρο Λυκαβηττού, 1991)

"Η πιο γλυκειά πατρίδα είναι η καρδιά."

Τόσο απλά. Τι άλλο; Μεγάλος Ρασούλης, μεγάλο διαχρονικό παράπονο.

Σε μουσική της Βάσως Αλαγιάννη, θα μπορούσε να είναι ένας δεύτερος -πιο αληθινός- εθνικός ύμνος, για μια Ελλάδα που αγαπάμε και πληγώνει. Ο Νικόλας το τραγουδούσε χρόνια στις συναυλίες, πριν ηχογραφηθεί τελικά στον Λυκαβηττό.

8. Αύγουστος (Χαράτσι, 1984)

Ο Αύγουστος κανονικά δεν πρέπει και δεν μπορεί να έχει κατάταξη. Αν κάποιος αποφάσιζε να μαζέψει τον ανθό της Ελληνικής μουσικής, ο Αύγουστος θα ήταν μέσα με οποιοδήποτε κριτήριο. Ίσως περισσότερο απ'όλα το τραγούδι του.
Κατάσταση ψυχής,με μια δύναμη σχεδόν μεταφυσική,απ' την καρδιά του απευθείας στάμπα στη δική μας. Χιλιοτραγουδήθηκε,αγαπήθηκε,κακοποιήθηκε,όλα μέσα στο πρόγραμμα είναι όταν κάτι είναι τόσο δικό μας...

"Μα γιατί το τραγούδι νά'ναι λυπητερό;"

Πάντα θά'ναι. Αυτά μιλάνε πιο δυνατά.

7. Καλημέρα (Μέσω Νεφών, 1986)

Καθαρά προσωπικοί οι λόγοι,τέσσερα τα τσιγάρα με τον πρώτο καφέ, τι είδους άλλοι άνθρωποι είναι αυτοί που ξυπνάνε κεφάτοι και ομιλιτικοί το πρωί, ποτέ δεν το κατάλαβα. Όσο για το τρέξιμο και τον καθρέφτη, όλοι έχουμε μια ιδέα τι θέλει να πει ο ποιητής.

Στίχοι του Τάκη Σιμώτα, μουσική του Νίκου Παπάζογλου.

Τέλος πάντων, το κομμάτι καταπληκτικό, τα άλλα κάτι δικά μου, μη δίνετε σημασία...

6. Παράβαση (από τους "Αχαρνής" του Διονύση Σαββόπουλου, 1976)

[βλ. video παρακάτω] Ο Διονύσης και ο Νικόλας κάτω από ένα δέντρο, με μια κιθάρα και δυο λόγια για το στούντιο "Αγροτικόν" και το διάσημο παρατσούκλι του μεταξύ φίλων, κι ένα κομμάτι απο την παράσταση, χωρίς όμως τον θόρυβο, απλά, ήρεμα και με νόημα:

"Ζει τα ωραία πράγματα μ’ αίμα και με θυσίες,
προς το συμφέρον όλων σας και το κοινό καλό.
Δε θα σας πει παινέματα, δεν ξέρει κολακείες
και για την ευτυχία σας πληρώνει τον καιρό..."

5. Φύσηξε ο Βαρδάρης (Μέσω Νεφών, 1986)

Στίχοι και μουσική δικά του.

Φύσηξε ο Βαρδάρης και σε μια στιγμή άλλαξαν όλα. Δεν θέλει πολύ, ένα φύσημα του ανέμου, μια στροφή κι όλα μπορούν να γίνουν αλλιώς. Καλύτερα, χειρότερα, ανάποδα, υπέροχα, αλλιώς... Μια αστραπή,ένα απωθημένο,μια εικόνα που θα σε ακολουθεί για πάντα. Μια στιγμιαία απόφαση, ένα οριστικό αποτέλεσμα. Κι αν;

4. Φεύγω (Σύνεργα, 1990)

Tου Ορφέα Περίδη.

"Ρίχνω στα μάτια μου ένα φως
και κάνω ανάκριση μονάχος "

Μπορείς; Έχει πιο δύσκολο απ'αυτό;
Να μένεις, να φεύγεις, ποιο είναι το κριτήριο;

"Μέτρο,μέτρο,όλο πιο μακριά.
Στην καρδιά μου,όλο πιο κοντά..."

Τι να τον κάνεις όλο τον κόσμο,αν είσαι μακριά απ'την μοναδική σου περιουσία; Μεγάλες κουβέντες. Οδηγοί ζωής.

3. Στιγμές (Μα'ισσα Σελήνη, 2005)

Στίχοι Πολυξένη Βελένη / Μουσική Νίκος Παπάζογλου

Στιγμές που θέλεις να περάσουν ανεπιστρεπτί, στιγμές που θέλεις να κρατήσουν για πάντα, στιγμές που δεν έδωσες σημασία και σε εκδικούνται, στιγμές που παίζουν στο μυαλό σου σαν την προσωπική, ολοδική σου ταινία... Κλάσματα του χρόνου που με το πέρασμά του αποκτούν την τελική τους αξία, που σε καθορίζουν, που σε χαράζουν ανεξίτηλα. Στιγμές πολύτιμα πετράδια της μνήμης, που συνθέτουν το πάζλ μιας μικρής και μεγάλης ζωής...

2. Στη Ρωγμή του Χρόνου (Μέσω Νεφών, 1986)

Νίκος Ξυδάκης / Μανώλης Ρασούλης και ένα από τα καλύτερα ροκ τραγούδια που έχει βγάλει αυτή η χώρα.

Κι εδώ ο Χρόνος αλλά με την προαιώνια, ατέλειωτη, πανίσχυρη δύναμή του. Αυτή που ξεπερνάει τα ανθρώπινα, τα κάνει εύκολα πέρα και κρατάει μόνο τα σημαντικά. Χτίζει πλαίσια που μπορούν να διδάξουν και να καθοδηγήσουν. Χτίζει φυλακές και παγίδες.

Τι θα διαλέξεις; Πως θα καταφέρεις να επιζήσεις; Ποιό δρόμο θα διαλέξεις;

Όλα είναι εδώ για πάντα. Όλα θα είναι εδώ. Πριν και μετά από σένα.

Σκέψου, διάλεξε, πείσμωσε, αγωνίσου να κρατήσεις τη δύναμη της επιλογής σου.Περίμενε, κρύψου, βγες στο φως. Όλα μέσα στο παιχνίδι της ζωής είναι. Και κάποιοι θάνατοι, επίσης.

"Πραίτορες, βράχοι πάνω μου σωρό.
Μα εγώ θ'αναστηθώ!"

1. Δεν Είμαι Ποιητής (Όταν Κινδυνεύεις Παίξε την Πουρούδα, 1995)

Δεν ξέρω αν ποτέ θα καταφέρω να περιγράψω ακριβώς τι σημαίνει αυτό το κομμάτι για μένα. Μάλλον όχι, αλλά ας πω αυτό: Και μόνο αυτό να είχε τραγουδήσει ο Παπάζογλου θα μου έφτανε. Και μόνο αυτό αρκεί για να δώσει την εικόνα του για μένα.

Οι στίχοι του Λάζαρου Ανδρέου βρήκαν τον ιδανικό άνθρωπο να τους ερμηνεύσει, ακριβώς επειδή το πιστεύουμε πως ο Νικόλας θα μπορούσε να ήταν αυτό: Το μικρό στιχάκι στον τοίχο, ο παραστάτης ενός μετανιωμένου, ο φίλος του αλήτη, αυτός που νοιάζεται για τον αδύναμο, τον παραπεταμένο, τον άνθρωπο σε όλες τις εκφάνσεις του.

Η ποίηση λένε δεν υπάρχει επειδή την γράφει ο ποιητής. Υπάρχει γι'αυτούς που την έχουν ανάγκη.

Κι ο Νικόλας γι'αυτό υπάρχει. Επειδή υπάρχει η βαθειά ανάγκη να τον ακούμε...

Σταύρος Δάλκος

Σε μια εποχή όπου άρχισαν τα πρώτα μου μουσικά γούστα να διαμορφώνονται, η φωνή του Παπάζογλου αποτέλεσε το πιο γερό προσωπικό αντίβαρο απέναντι στις ροκ μουσικές στις οποίες είχα αφιερώσει την εφηβική μου ψυχή... Όχι ότι ο Παπάζογλου δεν τραγουδούσε και ροκ κομμάτια. Η φωνή του όμως σε παρέσερνε ώστε να δεχτείς αδιαμαρτύρητα οποιοδήποτε τραγούδι, είτε αυτό ήταν παραδοσιακό, είτε ρεμπέτικο, είτε έντεχνο. Με μια τόσο γεμάτη και χαρακτηριστική φωνή (που πάντα μου έδινε την εντύπωση σαν να έχει από μόνη της ένα φυσικό ισοκράτημα) έβαζε σε κάθε τραγούδι τη σφραγίδα του, σε σημείο που αναρωτιόσουν αν σου άρεσε το ίδιο το κομμάτι ή απλώς η ερμηνεία που του απέδιδε. Μοιραία, λοιπόν, η παρακάτω λίστα αφήνει απ' έξω εκ των πραγμάτων δεκάδες αγαπημένα κομμάτια, αλλά δεν θα μπορούσε επ' ουδενί να μείνει εκτός το «Απόψε σιωπηλοί»... ο «ύμνος», που λέει και ένας φίλος μπουζουκτζής.

1. Απόψε σιωπηλοί (Σύνεργα, 1990)

2. Ο μοναχός ο άνθρωπος (Μέσω Νεφών, 1986)

3. Στη ρωγμή του χρόνου (Μέσω Νεφών, 1986)

4. Φύσηξε ο βαρδάρης (Μέσω Νεφών, 1986)

5. Δεν είμαι ποιητής (Όταν Κινδυνεύεις Παίξε την Πουρούδα, 1995)

6. Άστρο του πρωινού (από την "Αγρύπνια" του Θανάση Παπακωνσταντίνου, 2002)

7. Τρελή κι αδέσποτη (Η Εκδίκηση της Γυφτιάς, 1978)

8. Μάτια μου (Σύνεργα, 1990)

9. Κανείς εδώ δεν τραγουδά (Η Εκδίκηση της Γυφτιάς, 1978)

10. Φεύγω (Σύνεργα, 1990)

11. Το όνειρο (Μέσω Νεφών, 1986)

Ηρακλής Δαΐτσης

«Η ανθρωπότητα έχει ανάγκη την αιωνιότητα»
Ο στίχος του Μπόρχες στη θεατρική παράσταση του Γιάννη Καλαβριανού, που πρόσφατα παρακολούθησα διαδικτυακά λόγω εγκλεισμού, συμπυκνώνει με μια κρυστάλλινη ειρωνεία την ανάγκη αυτή που φαίνεται να είναι καταγεγραμμένη στον καθένα μας.

«Αθάνατοι». Το λέμε συχνά για όσους έφυγαν, ειδικά για αυτούς που το ιστορικό βάρος τους στις ζωές μας μοιάζει ασήκωτο. Το να είσαι «Θνητός» όμως; Το να κατοικοεδρεύεις στο πεπερασμένο με τους ζωντανούς; Δεν έχει την δικιά του ιστορία; Το δικό του πένθος; Δεν γειώνει έναν πραγματικό Παράδεισο; Τα δικά του τραγούδια; Και αυτό το πένθος ίσως είναι η ρίζα του ίδιου του πολιτισμού.

Ο άνθρωπος λοιπόν, που μεγάλωσε στο Γεντι Κουλέ, που έφτιαχνε τραγούδια στο βαρκάκι του, που η Λένα Πλάτωνος αποκάλεσε τον τρόπο που τραγουδά «νευρωτικό» και που δεν κατέβηκε να εγκατασταθεί στην Αθήνα, αλλά έμεινε στην γειτονιά της Τούμπας - όχι γιατί ήταν τοπικιστής, αλλά για να έχει ησυχία. Που έσπρωξε σπουδαίους δημιουργούς να ανέβουν στο πάλκο, και που όπως φάνηκε είχε πολύ μεγάλο δίκιο. Που από τους Μακεδονομάχους και τους Olympians μας υποκλίθηκε ταπεινά μπροστά στην στρατιά της Λοξής του Φάλαγγας.

Ο Νίκος Παπάζογλου.

Έντεκα τραγούδια του για την ανθρωπότητα, που έχει ανάγκη την αιωνιότητα.

1. Στην Πόλυ (Η Εκδίκηση της Γυφτιάς, 1978)

2. Φίλε αδελφή ψυχή (Τα Δήθεν, 1979)

3. Ευχή (Χαράτσι, 1984)

4. Χτες βράδυ (Χαράτσι, 1984)

5. Στη ρωγμή του χρόνου (Μέσω Νεφών, 1986)

6. Του χαμού (Μέσω Νεφών, 1986)

7. Χάρτινο καραβάκι (Σύνεργα, 1990)

8. Δραπέτες (Σύνεργα, 1990)

9. Καθαριότης (Ψείρες) (από το "Χειμερινοί Κολυμβητές" των Χειμερινών Κολυμβητών, 1991)

10. Γιαγιάκα (Όταν Κινδυνεύεις Παίξε Την Πουρούδα, 1995)

11. Καρό κουβέρτα (Μά'ισσα Σελήνη, 2005)

Νίκος Πουλίτσης

Top 11, λοιπόν, Νίκος Παπάζογλου. Δύσκολο από πολλές απόψεις. Δύσκολο γιατί έχει δώσει τραγούδια αξεπέραστης αξίας – δύσκολο γιατί δεν ήταν από τους παραγωγικούς του χώρου (5 μόνο προσωπικοί δίσκοι) – δύσκολο πιο πολύ απ΄όλα όμως, γιατί κάθε του τραγούδι έχει στιγματίσει και μια ξεχωριστή στιγμή της ζωής μου.

Ο Νικόλας ήταν μια ειδική περίπτωση καλλιτέχνη, καθώς χάραξε μια δική του ξεχωριστή πορεία, η οποία όμως δεν διαγράφηκε επιτηδευμένα. Για τους περισσότερους καλλιτέχνες είναι ζητούμενο το να αφήσουν το δικό τους προσωπικό στίγμα, τη δική τους υπογραφή σε ό,τι ακουμπήσουν. Πολλοί, όμως, εγκλωβίζονται σε αυτό το τριπάκι και τελικά καταλήγουν να χάνονται στο κυνήγι του νεωτερισμού.

Για τον Νικόλα αυτό δεν ήταν ζητούμενο, απλά υπήρχε. Έκανε μουσική με τον δικό του τρόπο, γιατί αυτός ήταν ο τρόπος του και όχι γιατί αυτό υπαγορευόταν από κάποια επιρροή ή κάποια τάση.

Τα τραγούδια του τα έχω χωρίσει στο μυαλό μου σε τρεις κατηγορίες:

Τραγούδια που έχουν στοιχεία από το Ροκ της δεκαετίας του 70 με δυνατές κιθάρες αλλά κυρίως μπαλάντες ονειρικές με στίχο που μαχαιρώνει.

Έντονη η ρίζα της μικράς Ασίας ακούγεται σε αυτά τα τραγούδια με ακουστικές ενορχηστρώσεις και παραδοσιακό ηχόχρωμα. Βιολί λαούτο σαντούρι ακόμη και τσαμπούνα χρησιμοποίησε στις ενορχηστρώσεις του εκτός από μπουζούκι μπαγλαμά και κιθάρες. Τα περισσότερα γραμμένα σε ουσάκ δρόμο με έντονο άρωμα ανατολής. Τσιφτετέλια ζειμπέκικα απτάλικα συρτά και μπαγιό.

Η πιο ενδιαφέρουσα κατηγορία τραγουδιών καθώς σε αυτά τα τραγούδια έχει καταφέρει να συγκεράσει τα δύο παραπάνω σε ένα νέο ήχο που μέχρι τότε δεν υπήρχε. Αυτή η διάθεση του για πειραματισμό είναι που τον εγκατέστησε στα αυτιά μας ως ξεχωριστό και αυθεντικό.

Ας τα βάλουμε σε σειρά:

1. Στην ρωγμή του χρόνου (Μέσω Νεφών, 1986)

Νομίζω ότι δικαιωματικά είναι ο ύμνος του Νίκου. Ξυδάκης – Ρασούλης. Μεγάλα κεφάλαια και οι δύο για νέα τοπ 11. Εκτός από τον γεμάτο συμβολισμούς στίχο του Ρασούλη, το τραγούδι απογειώνεται με το διάλογο των κιθάρων στο σόλο, που είναι ίσως το Νο1 σόλο όλης της ελληνικής σκηνής (Sorry Μπάμπη!) | Άλλο ένα ωραίο top11 θα ήταν αυτό | Σόλα.

2. Το όνειρο (Μέσω Νεφών, 1986)

Unplugged μπαλάντα με δύο κιθάρες από αυτές που βγάζουν συνήθως απρόβλεπτα metal συγκροτήματα. Τραγούδι που κάθε φορά που το παίζω στη κιθάρα αφιερώνεται αυτόματα στη μητέρα μου που έφυγε νωρίς και δυσκολεύομαι να το φτάσω ως το τέλος…

3. Χθες βράδυ (Χαράτσι, 1984)

Τζαζ χαλί μια telecaster απαντά στο τραγούδισμα του Νίκου και αντί για σόλο αμανές. Όλη η μουσική ιδιοφυία του σε ένα τραγούδι.

4.Φεύγω (Σύνεργα, 1990)

Unplugged μπαλάντα ξανά με ένα πιάνο μόνο. Ο Περίδης θα πρέπει να είναι πολύ περήφανος που είπε το τραγούδι του με τέτοια ευαισθησία.

5. Βαριά βαλίτσα (Σύνεργα, 1990)

Ουσάκ παλιό ζεϊμπέκικο του φευγιού. Αδικημένο ίσως. Γεμάτο εικόνες αποχωρισμού και πόνου. Το αγάπησα από το πρώτο άκουσμα.

6. Αύγουστος (Χαράτσι, 1984)

Κυκλοφορεί μια ιστορία που λέει ότι στο σπίτι του Σαββόπουλου στο Πήλιο γνώρισε ένα όμορφο κορίτσι, για το οποίο του δημιουργήθηκαν συναισθήματα. Η μελαγχολία και οι σκέψεις του τον εμπνεύσαν να γράψει αυτό το αριστούργημα. Άλλο ένα ενορχηστρωτικό διαμάντι. Κλασσική κιθάρα και κουαρτέτο εγχόρδων ντύνουν αρμονικά τη γεμάτη ευαισθησία κατάθεση αγάπης.

7. Φύσηξε ο βαρδάρης (Μέσω Νεφών, 1986)

Ουσάκ ροκ μπαλάντα. Η ναυαρχίδα της τρίτης κατηγορίας. Νομίζω πως είναι από τα τραγούδια που γούσταρε πιο πολύ ο ίδιος. Τσαλκάτζα και λυγμός από βαρύ ζεϊμπέκικο, μέσα σε ένα μείγμα πεντατονικής και ουσάκ δύσης και ανατολής.

8. Απόψε σιωπηλοί (Σύνεργα, 1990)

Άλλο ένα ουσάκ παλιό ζεϊμπέκικο της Βάσως Αλλαγιάννη, με την πενιά του Λιόλιου χαρακτηριστική. Τραγούδι χωρισμού βαρύ που πάντα με εντυπωσίαζε ότι το έχει γράψει γυναίκα.

9. Χτυπάει τηλέφωνο (Χαράτσι, 1984)

Ξεκινάει τρυφερά με ρεαλιστικά απλό στίχο και ξεδιπλώνει μετά τον αγαπημένο του ουσάκ δρόμο ξανά.

10. Κανείς εδώ δεν τραγουδά (Η Εκδίκηση της Γυφτιάς, 1978)

Το τραγούδι που τον έκανε γνωστό στο ευρύ κοινό. Το τραγούδι που έχει τραγουδηθεί από σκυλάδες, ροκάδες, λαϊκούς και εναλλακτικούς. Το σουξέ που δεν γράφτηκε για να γίνει σουξέ. Απλά ένα τσιφτετελάκι έφτιαξε με το μπαγλαμαδάκι του. Είναι αυτό όμως το ανεπιτήδευτο που βρίσκει ανταπόκριση σε τόσο ευρύ φάσμα ακροατών.

11. Δεν είμαι ποιητής (Όταν Κινδυνεύεις Παίξε την Πουρούδα, 1995)

Μελοποιημένο ποίημα του ηθοποιού, ποιητή και στιχουργού Λάζαρου Ανδρέου, που έφυγε πρόωρα από τη ζωή το 2005 σε ηλικία 55 χρόνων.

Nick Pamouk

Τον Ινδιάνο με το κόκκινο μαντήλι τον πρωτογνώρισα κάπου στο γυμνάσιο, όταν συχνά πυκνά μέσα στο αμάξι έπαιζε κάποια απ' τις πολλές κασέτες και ξάφνου ακουγόταν αυτή η φωνή η μελαγχολική, που τραγουδούσε το "Αχ Ελλάδα σ' αγαπώ" και το "Ένα και Ένα". Αργότερα, ψάχνοντας να δω τι είναι μουσικά ο Νίκος Παπάζογλου, κατάλαβα πως ήταν ένας απ' αυτούς που είχαν συμβάλει όσο λίγοι στη μουσική σκηνή της Ελλάδος. Πέρα από δημιουργός, μουσικός και σύνθετης, είχε ασχοληθεί και βοηθήσει και άλλους σημαντικούς καλλιτέχνες όπως ο Ορφέας Περίδης, ο Σωκράτης Μάλαμας. Οι συνεργασίες του δε με τον Μανώλη Ρασούλη, τον Διονύση Σαββόπουλο και το Νίκο Ξυδάκη ήταν στην ουσία η απαρχή της σύγχρονης ιστορίας του ελληνικού λαϊκού/έντεχνου τραγουδιού.

Η χροιά του μοναδική και γενικότερα ένας τραγουδιστής που τα αισθήματά του ήταν στο έπακρο και άγγιζαν το μεταφυσικό. Ζούσε έντονα τον έρωτα, τη χαρά και τη λύπη και αυτό έβγαινε στα τραγούδια του. Γενικότερα του άρεσαν τα αγνά συναισθήματα και γι'αυτό στις εμφανίσεις του η ορχήστρα του αποτελούνταν (και) από ερασιτέχνες μουσικούς, γιατί ήθελε εκτελέσεις με ψύχη και χωρίς ψυχρούς επαγγελματισμούς.

Παρακάτω με μεγάλη δυσκολία κατάφερα και επέλεξα τα 11 αγαπημένα μου τραγούδια του.

1. Μάτια μου (Σύνεργα, 1990)

2. Μανδραγόρας (Σύνεργα, 1990)

3. Στη ρωγμή του χρόνου (Μέσω Νεφών, 1986)

4. Λεμόνι στην πορτοκαλιά (Χαράτσι, 1984)

5. Χαβαλεδιάρικο (Η Εκδίκηση της Γυφτιάς, 1978)

6. Αύγουστος (Χαράτσι, 1984)

7. Υδροχόος (Χαράτσι, 1984)

8. Φύσηξε ο Βαρδάρης (Μέσω Νεφών, 1986)

9. Βιάστηκε να νυχτώσει (Σύνεργα, 1990)

10. Ο μοναχός ο άνθρωπος (Μέσω Νεφών, 1986)

11. Τρελή και αδέσποτη (Η Εκδίκηση της Γυφτιάς, 1978)

Mike N.

Με δυσκολία και σε χρονολογική σειρά...

1. Κυρ Διευθυντά των Δίσκων (Η Εκδίκηση της Γυφτιάς, 1978)

Στα τρία και κάτι λεπτά του, έρχεται παβλοφικα από βαθιά στο χρόνο μέσα μου μια πολύτιμη και απέθαντη αίσθηση ξεγνοιασιάς, που περιλαμβάνει ήλιο και ζεστό αέρα, γρασίδια με χαμομήλια και μαργαρίτες, αγκαλιές και φιλιά, χαμόγελα και γυροβολιές, ανθρώπους να έρχονται και να μην φεύγουν ποτέ, εγκαταστάθηκαν για πάντα μέσα μου μέσω των μουσικών μέτρων του κυρ Διευθυντά.

Η Γυφτιά εκδικήθηκε μια για πάντα και το "Κυρ Διευθυντά των Δίσκων" ήταν το σάλπισμα της Επανάστασης.

2. Κανείς Εδώ Δεν Τραγουδά (Η Εκδίκηση της Γυφτιάς, 1978)

Γιατί, αν το πιστεύεις, είναι το πρώτο τραγούδι που με θυμάμαι να ακούω. Σε μικρή ηλικία, πολύ μικρή. 5-6, κάτι τέτοιο. Θυμάμαι και το πού και το πότε, αλλά ας το αφήσουμε, η φάση γίνεται spooky κι εγώ weirdo. Και, πέρα από τα δικά μου προσωπικά, γιατί είναι ένα μικρό απλό ερωτικό αριστούργημα, τόσο απλό που κάνει κι ένα παιδί Δημοτικού να το ταυτίσει με τον πρώτο του έρωτα...

3. Υδροχόος (Χαράτσι, 1984)
Για την μπότα στην εισαγωγή. Για την προσωπική μου απελευθέρωση από το κλουβί του φόβου και της απέραντης ερημικής συστολής. Για τους κατά Σαββόπουλου «κυκλωτικους χορούς» τριών γενεών το Πάσχα στο πατρικό.

4. Χτες Βράδυ (Χαράτσι, 1984)
Ο πρώτος στην ουσία προσωπικος δίσκος του Νίκου Παπάζογλου, το Χαράτσι, κλεινει με μια φαρμακερή τριλογία, απαρτιζόμενη από τα "Χτες Βράδυ", "Πέρασα Έτσι Δίχως Λόγο" και "Χτυπάει Τηλέφωνο". Και είναι αυτή η τριλογία, με την οποια ο Σαλονικιος μουσικός εμφανίζει στο κοινό για πρώτη φόρα τις ροκ διαθέσεις του, αποκαλύπτει και την ηλεκτρική του πλευρά, αυτή που μόνο με τους άγνωστους Zealot είχε εκφράσει. Ο ρηξικελευθος και πρωτόφαντος για την εποχή συγκερασμός των παραδοσιακών ήχων με τις δυτικοτροπες τεχνοτροπίες υφίσταται και αυτός πρώτη φορά εδώ, με το καθηλωτικό «Χτες Βράδυ».

5. Αύγουστος (Χαράτσι, 1984)
Χιλιοπαιγμένος, χιλιοτραγουδισμενος, χιλιοδιασκευασμενος, κορεσμένος και καταναλωθείς ως το μεδούλι, αλλά πάνω απ' όλα ένα από τα καλύτερα ελληνικά τραγούδια που έχουν γραφτεί ποτέ.

6. Φύσηξε ο Βαρδάρης (Μέσω Νεφών, 1986)
Όταν ήμουν στο Λύκειο, κυκλοφόρησε μια φήμη πως αυτό το τραγούδι ο Παπάζογλου το έγραψε για την κόρη του που την πάτησε λεωφορείο. Εμένα, όμως, η ιστορία αυτη ποτέ δεν με είχε πείσει, όπως και πολλές άλλες εκείνης της εποχής. Ο Αγγελακας, ας πούμε, πέθαινε κάθε μέρα από ναρκωτικά όταν πήγαινα Λύκειο... Εξακολουθούσα να ακούω και να εκλαμβάνω το «Φυσηξε ο Βαρδάρης» σαν ένα ερωτικό τραγούδι. Ο Παπάζογλου είχε πάει την κοπέλα του στη στάση, το κορίτσι μπήκε μέσα στο λεωφορείο κι ύστερα χωρίσανε και χάθηκαν για πάντα.

7. Το Όνειρο (Μέσω Νεφών, 1986)

Όταν η απώλεια γίνεται ένα παντοτινό μουσικό φυλαχτό. Έχω αμέτρητα βιώματα μαζί του, η σκέψη όμως πια όταν το ακούω τρεχει πλάι στον Πουλιτση και στον Αποστολιδη.

8. Φέγγεις Σαν Άστρο (Μέσω Νεφών, 1986)

Υποτιμημένο κάπως, στο φινάλε του αψεγάδιαστου «Μέσω Νεφών» (προτελευταίο track), ψάχνει να ξεπεταχτεί πλάι σε άλλες δέκα αριστουργηματικές συνθέσεις. Είναι και αυτό όμως ένα μικρο αριστούργημα, ένα τρυφερό και απαλό άσμα που ηχεί σαν δώρο στην αγάπη και στον έρωτα.

9. Στη Ρωγμή του Χρόνου (Μέσω Νεφών, 1986)

Έχω καιρό να το ακούσω, κορεστηκε μέσα μου από την υπερχρήση, περισσότερο και από τον προαναφερθέντα «Αύγουστο». Από την άλλη, αυτό συνέβη γιατί είναι και αυτό ένα από τα καλύτερα ελληνικά τραγούδια που έχουν γραφτεί ποτέ. Ο Παπάζογλου ερμήνευσε την εποποιία του Ρασούλη και του Ξυδάκη με τρόπο που την απογείωσε στα πέρατα της μουσικής ιστορίας.

10. Βαριά Βαλίτσα (Σύνεργα, 1990)

Για το θείο μου το Σταμάτη που μου το ζητούσε όταν έπαιζα μουσική στα γλέντια του Πάσχα για να το χορέψει ζεϊμπέκικο. Και για τον πατέρα μου που όλο καμάρι του χτυπούσε παλαμάκια.

Γιατί ο Παπάζογλου φτιάχνει ένα κομμάτι που είναι σαν κινηματογραφική σκηνή, αυτή τη γυναίκα που «γέρνει ως τη γη» την έχω δει και την έχω βοηθήσει να κουβαλήσει τη βαλίτσα. Κι έχω δει και το σημάδι στο χέρι της...

Γιατί ο Παπάζογλου τραγουδάει με έναν πόνο που ξεπερνάει την έννοια της ερμηνείας και αγγίζει τα όρια του τηλεπαθητικου σπαραγμού.

11. Απόψε Σιωπηλοί (Σύνεργα, 1990)

Η συνεργασία και η αρμονία Παπάζογλου-Αλλαγιάννη στο βαθύτερο απόγειό της. Και η ερμηνεία του Νικόλα για ακόμα μια φορά συγκλονιστική.

Νίκος Νικολίτσης

1. Κὺρ Διευθυντά τῶν δίσκων (Η Εκδίκηση της Γυφτιάς, 1978)
το τραγούδι των μικρών επιβατών του πίσω καθίσματος, όταν φεύγαμε για διακοπές.

2. ΟΙ ΜΑΓΚΕΣ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΙΑ (Τα Δήθεν, 1979)
τραγούδι της παρέας, όταν τραγουδάμε καθιστοί.

3. ΚΑΡΥΑΤΙΔΑ (Χαράτσι, 1984)
Η κυρία Νίκη βγαίνοντας στην πόρτα με την ποδιά της κουζίνας, εγώ ανεβαίνοντας τα σκαλιά, κι οι δυο μας κινούμενοι χορευτικά.

4. ΧΑΡΑΤΣΙ (Χαράτσι, 1984)
Παντός καιρού και πάσης καταστάσεως· χορεύοντας, τραγουδώντας, περπατώντας.

5. ΕΝΑ ΚΙ ΕΝΑ (Μέσω Νεφών, 1986)
Από τα πιο ανατρεπτικά τραγούδια που έχω ακούσει..

6. Ο ΜΟΝΑΧΟΣ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ (Μέσω Νεφών, 1986)
Βλέπω τον Γιώργο να χορεύει.

7. ΦΕΓΓΕΙΣ ΣΑΝ ΑΣΤΡΟ (Μέσω Νεφών, 1986)
Τόσες και τόσες νύχτες πάνω από γράμματα και μουτζούρες.

8. ΓΙΑ ΤΟ ΧΑΜΟΓΕΛΟ (Όταν Κινδυνεύεις Παίξε την Πουρούδα, 1995)
Από τα λίγα τραγούδια που υμνούν όχι την τυπική ομορφιά.

9. ΒΑΡΕΙΑ ΒΑΛΙΤΣΑ (Σύνεργα, 1990)
Βλέπω τον Σταμάτη να χορεύει.

10. ΒΙΑΣΤΗΚΕ ΝΑ ΝΥΧΤΩΣΕΙ (Σύνεργα, 1990)
Γιατί τότε λίγοι οσμίζονταν τι επέρχεται.

11. ΑΧ ΕΛΛΑΔΑ (Επιτόπιος Ηχογράφησις Στο Θέατρο Λυκαβηττού, 1991)
το πιο ενωτικό τραγούδι σε όλα τα γλέντια. Είκοσι άτομα, τριάντα άτομα, μικροί μεγάλοι, αγκαλιασμένοι κύκλο, χορεύοντας και τραγουδώντας το.